अमेरिकन पॉवर स्टेशन्स आणि वसंताची चाहूल

अमेरिकन पॉवर स्टेशन्स
अमेरिकेमध्ये अजूनहि विद्युतनिर्मिति ही कोळसा जाळूनच मोठ्या प्रमाणावर होते. ग्लोबल वार्मिंगला कारण ठरणार्‍या गॅस उत्सर्जनामध्ये पॉवर स्टेशन्सचा हिस्सा ४० टक्के आहे आणि त्यात कोळसा जाळणार्‍या स्टेशन्सचा जास्त सहभाग आहे. निदान कोळसा जाळणारी नवीन यंत्रणा मोठ्या प्रमाणावर वाढू नये यासाठी प्रेसिडेंटने नवीन नियम आणावयाचे योजले आहे कीं कोळसा जाळणार्‍या नवीन पॉवरस्टेशन्सनी प्रत्येक मेगावॉट-अवर ऊर्जा निर्मिती करताना १,००० पौंड पेक्षा जास्त कार्बन-डाय-ऑक्साइड वायू बाहेर टाकू नये. सध्या वापरात असलेल्या अशा पॉवर-स्टेशन्समध्ये हे प्रमाण १,६०० पौंड आहे. म्हणजे नवीन नियम लागू झाला तर कोळसा जाळणार्‍या बॉयलरर्निर्मात्याना किती मोठ्या प्रमाणावर तांत्रिक सुधारणा कराव्या लागतील याचा अंदाज येईल. कोळसा जाळल्यावर CO2 निर्माण होणारच मात्र जादा बनणारा गॅस चिमणीमधून बाहेर पडू न देता तो पकडून जमिनीत गाडण्याची यंत्रणा अजून प्राथमिक-प्रायोगिक अवस्थेत आहे ती विकसित करून अशा स्टेशन्सना वापरावी लागेल तरच हा नियम पाळता येईल. नैसर्गिक वायु जाळणार्‍या स्टेशन्सना अशी अडचण येणार नाही कारण गॅस जाळल्यावर १,६०० ऐवजी ८०० पौंडच CO2 बाहेर पडतो. मात्र प्रेसिडेंट ओबामाने सुचवलेला हा नियम प्रत्यक्षात येईलच अशी खात्री देता येत नाही. कोळसाखाणी आणि कोळसा जाळणार्‍या पॉवरप्लॅंटचे निर्माते अशा नियमाला विरोध करतील व इथल्या राजकारणावर त्यांचा किती प्रभाव पडेल यावर नव्या नियमाचे भवितव्य ठरेल.
भारतालाहि अजून दीर्घकाळ कोळसा जाळून विद्युतनिर्मिति करणे प्राप्त आहे. मात्र सध्या असे वातावरण आहे की कोठलेहि नवे पॉवर प्रोजेक्ट सुखासुखी वाटचाल करू शकत नाही. मग ते कोळसा जाळणारे असो, गॅस जाळणारे असो वा अणुशक्तीवर चालणारे असो. आम्हाला वीज मात्र हवीच आहे पण ती येणार कोठून याचा विचार कोण करणार?
वसंताची चाहूल
मी राहतो आहे त्या कॅलिफोर्नियाच्या भागात आता थंडी ओसरू लागली आहे. वसंताची चाहूल परिसरात जाणवू लागली आहे.
‘वठोनि गेल्या तरुलागिं पाणी, घालावया जात न कोणि रानी,
वसंतिं ते पालवतात सारे, हे सृष्टिचे कौतुक होय बा रे.’
अशी एक कविता शाळेत वाचली होती तिची आठवण आली. बाहेर फिरताना लोकांच्या घरांसमोरच्या फुलझाडांवर पाना-फुलांचा नवा बहर दिसतो आहे. काही झाडांवर रंगीत पाने, काहींवर पाने नाहीत पण सर्व झाडच फुलानी भरलेले असे अनेक प्रकार पहायला मिळत आहेत. काही पूर्णपणे पर्णहीन झालेल्या झाडांवर नवीन पालवी नुकतीच फुटूं पाहते आहे. गंमत म्हणून काही फोटो काढले ते पहा.
पूर्वीचे फोटो

वसंताचा प्रभाव